Przejdź do treści
Nie masz konta?
Zarejestruj się i zdobywaj wyjątkowe nagrody!
Budynek Sokoła

Budynek Sokoła

Budynek Sokoła (Plac Mickiewicza 2)

Do ciekawszych budowli w Stanisławowie należy stojący na rogu ulic Martyncja (dawniej ul. Kościuszki) i Witowskoho (d. ul. Gosławskiego) eklektyczny gmach „Sokoła” z końca XIX w., z bogato dekorowanymi elewacjami oraz charakterystyczną narożną cylindryczną wieżą ze strzelistym zwieńczeniem. W dekoracji budowli wykorzystano elementy neogotyckie (arkatura, wieża z izbicą) neorenesansowe (wysoki dach) i neobarokowe.

Gmach został zbudowany w 1895 roku na potrzeby polskiego towarzystwa gimnastycznego „Sokół” (w mieście działał też ukraiński „Sokił”, który mieścił się w budynku „Proswity”). Organizacja ta powstała w połowie XIX wieku w Czechach i niebawem zdobyła popularność wśród słowiańskich narodów imperium Habsburgów. W Stanisławowie towarzystwo założono w 1884 roku. Za zadanie stawiało sobie fizyczne i moralne wychowanie młodzieży. Akcent stawiano na szermierkę, ciężką atletykę i ćwiczenia gimnastyczne. Istniała nawet specjalna „gimnastyka sokolska”

Lokalne Towarzystwo „Sokół” było bardzo ubogie i przez dłuższy czas nie mogło pozwolić sobie na własny lokal. Cóż tam mówić o lokalu, gdy pieniędzy nie starczyłoby nawet na sam projekt. Wówczas komitet zwrócił się do znanych architektów lwowskich z prośbą o pomoc. Wynik przewyższył wszelkie nadzieje. Do Stanisławowa napłynęło 14 wersji gmachu „Sokoła”. Ostatecznie zwyciężył projekt inż. Jana Kudelskiego.

Budowa ruszyła pełną parą i 22 września 1895 roku Stanisławów otrzymał jeszcze jeden wspaniały budynek. Wieża sprawiała wrażenie, że jest to jakiś średniowieczny zamek. Na zwieńczeniu wieży był wiatrowskaz, który możemy oglądać i dziś. Niestety, nie zachowała się betonowa rzeźba orła na frontonie. Ponieważ ptak był symbolem państwa polskiego, wobec tego Sowieci i Niemcy nie bardzo go tolerowali.

W 1905 roku stanisławowski artysta upiększył budowlę freskami. Fasadę zdobiła kopia obrazu Artura Grottgera „Bitwa”, przedstawiająca scenę z powstania 1863 roku, na której grupka powstańców ostatkiem sił broni się przed Moskalami. Nad malowidłem w prostokątnej ramce widniała nazwa zakładu „SOKÓŁ”, a poniżej na gzymsie można było dojrzeć 27 herbów polskich ziem.

Zachowało się dość dużo zdjęć przedwojennego „Sokoła”, ale wszystkie ukazują gmach z zewnątrz. A co było wewnątrz? To co powinno być w towarzystwie gimnastycznym – sala gimnastyczna. Na rzadkim zdjęciu z 1925 roku widzimy przestronną salę z wiszącymi kółkami gimnastycznymi, końmi i kozłami, kijkami do ćwiczeń gimnastycznych i portretem Tadeusza Kościuszki na koniu.

Co działo się w tych murach za okupacji niemieckiej – nie wiadomo. W każdym razie budowla szczęśliwie przetrwała wojnę. Od 29 sierpnia 1945 roku gmach objął nowy gospodarz – Obwodowa Biblioteka dla Dzieci.

Po roku 2000 podczas remontu na fasadzie odczyszczono wizerunek ptaka, który postanowiono zostawić, myśląc, że jest to kawka – symbol Galicji. Tak naprawdę jest to jeden z 27 herbów – herb Ziemi Płockiej. Reszta 26 herbów została nadal pod tynkiem. Może kiedyś doczeka się lepszych czasów.

Dziś w tym budynku działa Iwano-Frankiwska Obwodowa Biblioteka dla Dzieci im. Petra Kozłaniuka.